ویژگی و تحلیل آشوب های 1401 و راهکار حل مشکل

حوادث تلخ و زیانباری که در طی چند روز گذشته بر کشور تحمیل شد نیازمند تحلیل و بررسی می باشد. وبسایت حوزه علمیه امام محمد باقر (ع) در جهت بصیرت افزایی و جهاد تبیین تحلیل یکی از اساتید به نام آقای محمد مهدی احسانی فر آغاجاری را به دیده شما ملت بصیر و انقلابی ایران اسلامی میرساند. همراه ما باشید.

بسم الله الرحمن الرحیم.

آشوبهایی که از اواخر شهریور 1041 آغاز شده، نکاتی در بر دارد که برخی از آنها توسط نویسندگان و تحلیلگران، تبیین شد. این قلم، قصد تکرار آن نکات را ندارد؛ بلکه میخواهد آنچه را در طول این روزها، نکته نگاری کرده، تجمیع و تدوین کند. 
این یادداشت سه بخش دارد. ابتدا به ویژگی های این آشوب می پردازم؛ سپس تحلیل کوتاهی از برخی جوانب آن ارائه می کنم و در نهایت به ذکر راهکاری ترکیبی می پردازم

الف-ویژگی ها

1 .فاصله کوتاه میان آشوبها 

از آشوب سیاسی امنیتی تیرماه 1731( کوی دانشگاه( تا فتنه همه جانبه 1711 ده سال فاصله بود. از این فتنه تا اعتراضات معیشتی سال 1731 هشت سال و از آن، تا اعتراضات بنزینی ـ معیشتی 1731 دو سال فاصله شد. 

اکنون پس از گذشت سه سال، مجددا شاهد آشوب دیگری با بن مایه سیاسی امنیتی هستیم. اگر این برداشت درست باشد که »فاصله میان آشوبها کاهش یافته«، باید به این پرسش پاسخ بدهیم که آیا دشمن قوی تر شده و یا دوست، ضعیف تر گشته است؟ در هر دو صورت، تقویت ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی، امری ضروری است.

2 .بهانه واهی برای آشوب

سال 1731 ،زمینه آشوب، حمله به کوی دانشگاه بود. حمله ای که مقام معظم رهبری )حفظه اهلل( از آن اظهار تاسف کردند و اعالم نمودند که این حمله، دل ایشان را به درد آورد. یعنی یک اشتباه واقعی، زمینه آشوب شد. 

سال 1711 ،فضاسازی دروغین احزاب سیاسی راست و چپ و رسانه های بیگانه، زمینه یک فتنه بزرگ را رقم زد. بهانه دروغین این فتنه، تقلب در انتخابات بود. امری که هیچگاه روی نداد و مدعیان، با اینکه فرصت داشتند، نتوانستند ادّعای خود را ثابت کنند. اما این بهانه دروغین، با ماهها کار تبلیغاتی و رسانه ای و حزبی در جامعه منتشر شد و کسانی که به  خیابان می آمدند، گمان می کردند که برای رأی خویش، اعتراض می کنند. 

اعتراضات 1731 و 1731 نیز زمینه های معیشتی داشت.اما آشوب سال 1041 ،بی هویت است. نه بهانه ای امنیتی دارد و نه زمینه ای معیشتی. کسی در جایی، بدون تقصیر پلیس، فوت کرد و این، دستاویزی برای آتش زدن اموال عمومی و حمله به ماشین های مردم و ... شد! آشوبی که مورد اقبال قرار نگرفت. جمعیت های خیابانی آشوبگران نشان داد که در بهترین حالت توانستند چند صد نفر را در تهران با خود همراه کنند. 

در عین حال، اینکه بتوان بدون بهانه ای به ظاهر منطقی، پایتخت یک کشور را به آشوب کشید، تازگی دارد. شایسته است تحلیلگران امنیتی با نگاه حلّ مسأله به این پدیده نوظهور بنگرند و نه نگاه جمع کردن آشوب.

3 .سرعت در خشونت 

آشوب امسال در سرعتِ رسیدن به خشونت، ویژه بود. در قضایای گذشته، پس از گذشت چند روز، آشوبگران دست به اقدامات خشونت بار گسترده می زدند. ولی امسال از همان روزهای نخست، خشونتهای گسترده ای از سوی اغتشاشگران رخ داد. این امر نشان می دهد که عوامل میدانی آشوب، بی تجربه و تازه کار هستند و عوامل پشت صحنه نیز گویافرصت را برای خود اندک دیده و به دنبال نتیجه گیری سریع هستند. 
نتیجه مورد نظر آنها اهداف شش گانه ای است که در قسمت تحلیل، ذکر خواهد شد.

4 .مدیریت بهتر فراجا 

در آشوب امسال، پلیس تا جای ممکن، از حمله به اغتشاشگران خودداری کرد. این مساله نشان دهنده شناخت آشوب وآشوبگران بود. نظم فراجا و به هم نریختن برنامه های آن، نشان داد که پلیس »می خواهد« و »می تواند« از تجربه گذشته خویش استفاده کند. به نظر می رسد که جدایی پلیس از وزارت کشور که در تبدیل »ناجا« به »فراجا« رخ داده،امری مبارک باشد. در واقع، تحت امر بودن پلیس، زمینه فرماندهی را از او می گرفت و اجازه بهره گیری از دانش تخصصی و تجربه ایجاد امنیت را نمی داد. 
اکنون که پلیس از وزارت کشور، مستقل شده، بهتر می تواند امور تخصصی مرتبط با خود را مدیریت کند.

 5.تأثیر فضای مجازی و بازی های رایانه ای 

در این آشوبها که متوسّط سنی آشوبگران به گفته جانشین فرمانده کل سپاه، 11 سال بود، شاهد تأثیر فضای مجازی و بازی های خشن کامپیوتری در میدان واقعیت بودیم. در واقع، بازی های خشن و سوق دادن به سمت مسائل جنسی و مشروبات مست کننده در فضای مجازی، این بار در »میدان«، اثر خود را نشان داد. تقریبا هر دو عرصه، کامال رهاست و گویا هیچ سیاستی برای کنترل هوشمندانه آن وجود ندارد؛ عرصه هایی که رهبر معظم انقالب )حفظه اهلل( بارها بر حساسیت و لزوم برنامه ریزی برای آن تاکید کرده اند؛ ولی گویا تاکنون مسؤوالن و مؤثّران جناحین، تمایلی برای شنیدن، نداشته اند

6 .جمعیت کمتر از انتظار راهپیمایی های مردمی

در آشوبهای پیشین، راهپیمایی های گسترده مردمی زمینه جمع کردن اغتشاشات را فراهم می کرد. این بار، با وجود تبلیغات گسترده، ولی جمعیت مردم، در مقایسه با دفعات پیشین، کمتر از حدّ انتظار بود. این کاهش جمعیت می تواند نشان دهنده عقیده مردم به »جزئی بودن« حادثه و عدم احساس خطر آنها باشد. در واقع مردم، اصل حادثه فوت و آشوب آشوبگران را جدی نگرفتند و آن را شایسته حضور میلیونی ندانستند. اما از سوی دیگر می توان این کاهش را نشان دهنده وجود تردید یا شقاق در جامعه شمرد. 
اگر سخن دوم درست باشد و این دودستگی ادامه یابد، ضربات آن جبران ناپذیر خواهد بود؛ چراکه تاکنون وحدت، رمز موفقیت ما بوده است

7 .شکل گیری دو گروه خشن 

در این آشوبها دو گروه خشن در میان مخالفان و طرفداران جمهوری اسالمی خود را نشان دادند. گروههای خشنی که هر دو خواهان حذف طرف مقابل هستند. فیلمهای پخش شده در این ایام نشان دهنده خشونت رفتاری برخی از مخالفان و نیز برخی از طرفداران است. روشن است که حساب این عدّه افراطی به اصطالح مدافع که تعدادشان اندک است، از حساب جمعیت کثیر عاقل و منطقی مدافع انقالب اسالمی جداست. ولی شکل گیری این گروه خشن در دل طرفداران صبور، یک خطر امنیتی و اجتماعی محسوب می شود. 

اگر ورود نیروهای موسوم به لباس شخصی یا ... به محوطه دانشگاه صنعتی شریف درست باشد، کامال بر خالف دستور صریح مقام معظم رهبری )حفظه اهلل( مبنی بر عدم ورود نیروهای امنیتی به فضای دانشگاه است و نیز اگر فیلم های منتشرشده از خشونت عده اندکی از مأموران در برخورد با بددهنی و توهین مخالفان، درست باشد، امری کامال خالفدین، رخ داده است.

همچنین در این آشوبها خشونت کالمی هم زیاد شده و به نقطه ای بی سابقه رسیده است. به گونه ای که برخی به راحتی به دیگران فحش های رکیک می دهد و یا توهین های بی سابقه می کنند. این خشونت ها، زمینه یک شقاق و جداییدر جامعه خواهد بود. اگر سیاستها تغییر نکند و مردم به سمت وحدت حرکت نکنند، در آینده مشکالت بیشتری خواهیم داشت

8 .کشاندن میدان درگیری به مدرسه

برای نخستین بار، آشوبگران توانستند با تحریک احساسات نوجوانان، فضای اختالف را به مدارس بکشانند. ایجاد این »توانایی در نیروهای دشمن« با »خواب رفتگی عوامل فرهنگی ما« ارتباط روشنی دارد.

9 .ابراز وجود تعداد زیادی از شهرت طلبان

در این آشوب، جمع زیادی از شهرت طلبان یا سلبریتی ها، به گمان اینکه کار نظام اسالمی تمام شده و باید برای آینده خود، فکری بکنند، به مقابله مجازی با نظام پرداختند. شاید تبلیغات اینها، شعله آشوبها را گستراند. این مساله نشان می دهد که سطح تحلیل و واقع بینی در برخی از این گروهها چقدر پایین است. 
در این بخش به کار فکری و فلسفی دنباله دار و عمیقی نیاز داریم تا در آینده دچار چنین مشکلی نشویم.

ب) تحلیل

1 .هدف آشوب

با توجه به جمعیت آشوبگران که در تهران به چند صد نفر و در شهرستانها به چند ده نفر می رسیدند، به نظر می رسد که هدف مستقیم این آشوبها، براندازی نیست. زیرا طبیعی است که با این جمعیت اندک و آن هم با روش های بسیار خشن و نفرت زا، نمی توان نظامی مستحکم و مردمی را ساقط کرد. به نظر می رسد که این آشوب، چند هدف دیگر را دنبال می کند:

یکم: افزایش فاصله میان مردم و حاکمیت: فاصله میان مردم و حاکمیت در دوران حکومت بسته و به شدّت غربگرای حسن روحانی افزایش یافت به گونه ای که دوگانگی روشنی میان مردم و مسؤوالن به وجود آمد. با تشکیل دولت جدید، آن روند انحرافی و مستکبرانه متوقّف شد. این مسأله خوشامد دشمنان نیست و تالش می کنند که با توطئه هایی، کشور را به همان روند شیطانی )مورد قبول شیطان بزرگ(برگردانند. 

- دوم: ایجاد مانع در مسیر همکاری های بین المللی ایران: این همکاری ها در شش ماه اخیر، رشدی تصاعدی داشته است. هنگامی که ایران در رسانه های جهانی به کشوری خشن و به هم ریخته معروف شود، انگیزه همکاری با ما در دنیا کاهش می یابد.

- سوم: پوشاندن تقصیر غرب در به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای: غربی ها حاضر به حذف تحریمها نیستند. اما اصرار دارند که ایران از حق هسته ای خود کوتاه بیاید. این زیاده خواهی، مذاکرات را به بن بست کشاند. غربی ها برای پاسخ به افکار عمومی، مجبورند، زمین بازی را تغییر دهند و اذهان را متوجه امر دیگری کنند و آن »خشونت نظام ایران در برخورد با زنان« است؛ امری کامال خیالی که به لطف رسانه های قوی، در جهان، دست کم برای مدتی، واقعی جلوه خواهد کرد. 

- چهارم: زمینه سازی برای تحریم های گسترده تر: همواره تحریم ایران با انتقاد کشورهای آزاداندیش مواجه شده است. اما دشمن در در طول این آشوبها توانست این ذهنیت را دست کم برای مدّتی در دنیا ایجاد کند که جمهوری اسالمی، نظامی منفور در میان مردمش است؛ لذا تحریم کردن چنین کشوری، حق آمریکا و اروپاست.

- پنجم: به هم زدن تمرکز نظام از امور کالن: دولت و مجموعه نظام در یک سال اخیر، پرونده های بزرگی همچون کاهش تورّم، اصالح وضعیت اشتغال، افزایش اعتماد میان مردم و حاکمیت را در داخل کشور و پرونده های حساسی مانند حفظ نقشه مرزهای شمالی، کمک به تشکیل دولت در عراق، کمک به نجات لبنان و ضربه متقابل به رژیم اشغالگر قدس را در دست گرفته است. با آشوب در داخل، می توان ذهن دست کم برخی از نیروها را از این پرونده های مهم، منحرف کرد.

- ششم: شناسایی و کسب تجربه نیروهای نوجوان و جوان: دشمن همواره درصدد جذب نیروهای نوجوان و جوان برای تربیت در سرویس های جاسوسی است؛ روشی که در عراق از آن پاسخ گرفتند. در این آشوبها می توان نیروهای مورد نظر را از میان اقدامات خشن واقعی شناسایی کرد و نیز تجربه میدانی خوبی برای آنها دست و پا نمود

2 .آشوبگر خودی و غیر خودی! 

گاهی شنیده می شود که آشوبگران یا کشته شدگان یا ... فرزندان خودمان هستند. بله، ولی اگر فرزند، سالح به دست گرفت و درصدد کشتن و یا مجروح کردن برادران و خواهران و پدر و مادر خویش برآمد، باید با سالح او مقابله کرد. نمی توان اجازه داد که سالح او افرادی را نابود کند و ما به خاطر اینکه او فرزند ماست، از خیر و صالح سایر فرزندانمان بگذریم. 

مگر کشته های جنگ جمل و نهروان، افرادی خارج از جامعه اسالمی و آدمهای ناشناخته ای بودند؟ خیر، آنها هم فرزندان جامعه مسلمان بودند که منحرف شدند و بر علیه مسلمانان شمشیر کشیدند. امیر مؤمنان علیه السالم نیز پس از تالش برای هدایت آنان، پاسخ شمشیر را با شمشیر دادند. 

شاید گفته شود که اینها نوجوان هستند و نمی فهمند. بله، بین کسی که نمی فهمد و اقدامی نمی کند و یا انتقاد بدون جنایت می کند با کسی که نمی فهمد و سالح به دست می گیرد و با خنجر و شمشیر و ابزار محاربه به خیابان می آید، فرق است. نمی توان اجازه داد که چند نفر با بهانه نفهمیدن، رفیق ناباب، جنون ادواری و ... امنیت جان و مال مردم را به خطر بیندازند. 

مگر نوجوانان و جوانان دیگری که همین زمینه های گمراهی در اختیار آنها هم بوده، ولی با اختیار درست خویش، راه هدایت را برگزیدند، فرزندان ما نیستند؟ مگر همان زمینه های هدایت، مانند »عقل«، »مسجد« و ... در اختیار نوجوانان و جوانانی که با سالح به خیابان آمدند، نبوده است؟

3 .اغتشاش، راه دشمن برای تعطیلی مطالبه های منطقی

هرگاه مطالبه های منطقی از نظام، به جاهای خوبی می رسد، دشمن با ایجاد یک مسیر انحرافی، موجب می شود که مطالبه ها خاموش گردد. یعنی مطالبه گران به مالحظه اینکه مطالبات منطقی آنها با دشمنی دشمنان، یکسان انگاشته نشود، دست از مطالبات خود بر می دارند و دست برداشتن از مطالبات، به نفع دشمن است. زیرا مطالبات منطقی، موجب تقویت انقالب اسالمی است. در چند ماهه گذشته، مطالبات به حق و منطقی مردم در چارچوبهای قانونی پیشرفت خوبی داشت؛ اما با این آشوبها متوقف شد

ج) راهکار

1 .گفت و گوی مسؤوالن با مردم در قالب حضور در دانشگاهها، مدارس، دیدار با اصناف، هنرمندان، ورزشکاران، نویسندگان، اصحاب رسانه و ... در سراسر کشور. این جلسات می تواند فاصله ایجادشده را کاهش دهد و بسیاری از مشکالت واقعی و سوء تفاهم ها را حل کند.

2 .فراجا از هرگونه فعالیتی که به صورتی هویتی در راستای وظایفش نیست، منع شود و تمرکز آن بر وظایف تخصصی مانند ایجاد امنیت باشد.

3 .فراجا به عنوان نیرویی مستقل زیر نظر ستاد کل عمل کند و بتواند از تجربیات گذشته خود بهره بگیرد. کسی در فعالیتهای فراجا دخالت نکرده و به اندازه اختیاراتی که دارد نسبت به وظایف تخصصی خویش، پاسخگو باشد.

 4.کسانی که در آشوبها به اموال عمومی آسیب زده اند پس از شناسایی، ملزم به جبران مالی و جریمه شوند و اگرنتوانستند، در طول زمان زیر نظر عاقله )یعنی خاندان و عشیره خود( کار کنند و بدهی خویش را بپردازند.

5 .کسانی که آدم کشته اند و یا در جنایت، نقش میدانی داشته اند، با سرعت مورد رسیدگی و مجازات شرعی بدون اغماض واقع شوند و گزارش آن به مردم داده شود.

6 .همه کسانی که در آشوبها به صورت خودسر عمل کرده اند محاکمه شوند و گزارش آن به اطالع مردم برسد.

7 .پلتفرم های خارجی و درگاههای اینترنتی، متناسب با میزان هماهنگی با قوانین کشور، زمینه فعالیت داشته باشند وگرنه به طور کامل از ایران بروند. اما برای تغییر ریل از این پلتفرمها به پلتفرمهای داخلی، یک دوره زمانی تعیین شود تا کسب و کارها و ... امکان مدیریت و انتقال برنامه ها و فایلهای خود را داشته باشند.

8 .همه کسانی که نسبت به قانونمندکردن فضای مجازی و یا اجرای قانون، ترک فعل کرده اند، محاکمه اداری شوند.

9 .قوانینی برای محدودیت مسؤوالن و فرزندان و خانواده های آنها نسبت به فعالیت های اقتصادی، سفرهایخارجی و سایر امتیازات وضع شود و جزئیات آن به اطالع مردم برسد.

10 .قوه قضائیه به پرونده های تخلفات اقتصادی بزرگ، زودتر رسیدگی کند و احکام را بدون اغماض اجرا نماید.

11 .مقرّراتی برای پاسخگویی نهادهای مختلف نسبت به اموری در آن اختیار و وظیفه دارند، تهیه شود. مثال معلوم شود که اگر فعل یا ترک فعل صدا و سیما منجر به یک آسیب شد، چگونه باید با مسؤوالن آن برخورد کرد. این مقررات نسبت به همه نهادهای زیر مجموعه هر سه قوه و نیز نهادهای نظامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام، 
شورای نگهبان، شوراهای عالی و ... شمولیت داشته باشد.

12 .سالها پیش مقام معظم رهبری )حفظه اهلل( در دیدار با فرماندهان یک نهاد نظامی فرمودند که نوجوانان و جوانان را به رزمایش های بیابانی ببرید به گونه ای که در هر سال 04 روز تا 14 روز در رزمایش باشند. این کار موجب می شود که هم هیجان آنها در مسیر درست، تخلیه شود و هم، امور مفید را فرا بگیرند و با زندگی در شرایط سخت آشنا شوند و هم اینکه تجربه رزم و سازگاری اجتماعی پیدا کنند. اگر به این توصیه عمل می شد شاید امروز شاهد حضور نوجوانان 11 ساله در کف خیابان نبودیم. هنوز نیز توصیههای این حکیم فرزانه قابل اجراست.

13 .کسی که یک روز تلویزیون جمهوری اسالمی را ببیند از شدّ ت تناقضهای موجود در آن به تعجّب می افتد. از یکسو برنامه های معنوی و یا رشد دهنده در امور اقتصادی و ... و از سوی دیگر برنامه های بی هویت و از سوی سوم برنامه های منحرف کننده ای که فرهنگ غرب را آرام آرام در جامعه نهادینه کرده و هنوز هم به این مسیر ادامه می دهد. نمی توان فرهنگ غرب را به خورد نوجوان و جوان داد و سپس از او توقع پایبندی به فرهنگ اسالمی و ایرانی را داشت. همین وضعیت را در »روبیکا« نیز شاهدیم. سیاستهای کالن سازمان صدا و سیما و شاید تأثیرگذاران واقعی آن، نیاز به اصالحات بلکه تغییرات بنیادین دارد.

14 .تکلیف شورای عالی انقالب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی روشن شود. اگر این دو شورا توان سیاستگذاری درست را ندارند، تغییرات اساسی در آنها به وجود آید و اگر نفوذ اجرایی ندارند، فکری به حال نفوذ اجرایی آنها شود. مثال یک معاونت حقوقی، اجرای مصوبات آنها را دنبال کند و نهادهای دیگر موظف به پاسخگویی باشند. هر مسؤولی که در عمل، با مصوبات این دو شورا همراهی نکرد، به محکمه قضایی کشیده شود.
با فروکش کردن آشوب 1041 ،نباید سخن از »جمع شدن« و »پیروزی« گفت؛ بلکه باید به فکر »حلّ مشکل« بود که انقالب اسالمی با فکر و تدبیر و تالش چند صدساله به وجود آمده و نباید آن را به راحتی از دست داد.

والحمد هلل رب العالمین
محمدّ مهدی احسانی فر
آغاجاری
1041 مهر 21